Program

Każdy z nas ma wpływ na przestrzeń, która go otacza, niezależenie od swojego wieku, wykształcenia, profesji czy miejsca zamieszkania. Często zapomina się o tym, zauważając tylko decyzję podejmowane przez samorządy, architektów czy planistów. Program edukacyjny powstał po to, by kształtować świadome społeczeństwo: ludzi, którzy zgłaszają wartościowe projekty do budżetu obywatelskiego i potrafią zadbać o estetyczne szyldy swoich miejsc pracy; umieją czytać plan miejscowy i zadbać o ergonomię w mieszkaniu; doceniają lokalny koloryt swoich miast i są otwarci na nowoczesne rozwiązania architektoniczne; są częścią społeczeństwa obywatelskiego i nie boją się mieć indywidualnego podejścia do najbliższej przestrzeni; czują dumę płynącą z tożsamości lokalnej i bez kompleksów poruszają się poznając nowe rejony; są odpowiedzialni za swoje miejsce na ziemi.
Proponowana otwarta formuła zajęć zawiera w sobie prezentacje, dyskusje, burze mózgów oraz część warsztatową, zostawiając miejsce na eksplorowanie najbliższego otoczenia oraz modyfikacje wprowadzane przez edukatorów. Program jest elastyczny, dzięki czemu cały czas jest udoskonalany przez wkład osób, które biorą w nim udział.

Cele Programu:
• Rozwijanie świadomości przestrzeni, w której się poruszamy i którą zamieszkujemy.
• Rozwijanie zrozumienia technicznych i estetycznych aspektów przestrzeni zabudowanej.
• Zapoznanie z rodzajami dokumentów planistycznych i projektowych.
• Zwrócenie uwagi na regionalne tradycje architektoniczne i urbanistyczne, budowanie tożsamości kulturowej.
• Kształcenie świadomości obowiązków, praw oraz ról odgrywanych przez twórców i użytkowników przestrzeni zabudowanej.
• Zapoznanie ze słownictwem potrzebnym do dyskusji na temat cech i jakości budowli oraz przestrzeni zabudowanej oraz tego, jaki mają wpływ na życie mieszkańców.
• Rozwijanie umiejętności krytycznego oraz analitycznego rozwiązywania problemów.
• Propagowanie twórczego myślenia oraz kreatywności.
• Promowanie świadomości społecznej oraz rozwoju osobistego.
• Kształtowanie zdolności pracy indywidualnej, pracy w grupie, gospodarowania czasem, komunikacji oraz prezentacji zagadnień.

Zajęcia prowadzone są przez Architektów-Edukatorów. Program podzielony jest na trzy cykle, z których każdy składa się  z pięciu spotkań.
Struktura programu jest bardzo czytelna i składa się z trzech cykli:
• „A” – „Ja i przestrzeń”
• „B” – „My i przestrzeń”
• „C” – „Czas i przestrzeń”
Do każdych zajęć opracowany jest scenariusz (dostępny w zakładce panel edukatora), który stanowi szkielet zajęć. Dodatkowo Architekci- Edukatorzy wyposażani są w arkusze pracy oraz prezentacje multimedialne. Mają także do dyspozycji kwotę, którą mogą przeznaczyć na dowolne pomoce dydaktyczne, w zależności od własnej inwencji.
Po zakończeniu cyklu zajęć Edukator zobowiązany jest wypełnić ankietę ewaluacyjną oraz dostarczyć dokumentację fotograficzną z przeprowadzonych zajęć.
Zajęcia są bezpłatne dla uczestników. Placówka chcąca wziąć udział w programie zobowiązuje się udostępnić salę na zajęcia, zorganizować grupę uczniów, dostarczyć podpisane zgody RODO oraz zapewnić pedagoga wspomagającego.
Każdy scenariusz zawiera podejście interdyscyplinarne, które umożliwia włączenie się pedagoga wspomagającego w proces edukacji w odniesieniu do jego specjalizacji.

Prace nad programem powszechnej edukacji przestrzennej Kształtowanie Przestrzeni zapoczątkowane zostały przez grupę architektów IARP z Krakowa. Za wzór przyjęto wyjątkowy na skalę europejską program edukacyjny Shaping Space prowadzony od 1997 roku w Irlandii. Program Shaping Space miał na celu uwrażliwianie młodzieży w wieku 16 – 18 lat na problemy społeczno – przestrzenne i estetyczne na przykładzie architektury i urbanistyki. Opracowany przez multidyscyplinarny zespół ekspertów na zamówienie Ministerstwa Edukacji Irlandii stanowił fakultatywne uzupełnienie programu nauczania w szkole.

Izba Architektów RP uzyskała zgodę od The Royal Institute of the Architects of Ireland, twórcy Shaping Space, na wykorzystanie programu w Polsce. Program wymagał przetłumaczenia, drobnych modyfikacji i dostosowania do realiów polskich, czym zajęła się grupa specjalistów IARP: arch. Borys Czarakcziew, arch. Dariusz Śmiechowski, arch. Małgorzata Gruszka, arch. Zenon Remi, arch. Urszula Szabłowska, arch. Aleksandra Nurek; tłumaczenie: mgr Lilia Szczepanik; opracowanie graficzne, rysunki odręczne: arch. Zenon Remi; opracowanie komputerowe (skład, grafika): Bartosz Sobolski; wybór miasteczek polskich: prof. dr hab. arch. Kazimierz Kuśnierz; korekta, redakcja: dr inż. arch. Marta Urbańska.

Na konferencji Europejskie Forum Polityk Architektonicznych (EFAP) w Gdańsku w 2011 roku Kształtowanie Przestrzeni i Shaping Space były prezentowane wspólnie przez stronę Polską i Irlandzką jako pierwszy program nauczany równolegle w dwóch krajach Unii Europejskiej.

Pilotażowa edycja programu miała miejsce w roku 2013. Uzupełnieniem programu jest organizowany cyklicznie otwarty konkurs dla młodzieży. Tematy konkursowe to:

1) 2013/2014 – „Nasza ulica i my”
2) 2014/2015 – „Miejsca spotkań – dzieci, młodzież, dorośli, osoby w podeszłym wieku – razem i osobno”
3) 2015/2016 – „Otoczenie szkoły jako przyjazna i bezpieczna przestrzeń publiczna łącząca społeczność lokalną – komu i w jaki sposób powinna służyć”
4) 2016/2017 – „RE:LOKACJA – gra w kształtowanie przestrzeni”
5) 2017/2018 – „Książka Dobrych Praktyk Architektonicznych dla mojej szkoły”
6) 2018/2019 – „Mapa wrażeń”
7) 2019/2020 – „Eko pomysł, eko przestrzeń, eko ja”
8) 2020/2021 – „Spotkajmy się w mieście”
9) 2021/2022 – „Moje miasto – tu dzieją się rzeczy niezwykłe”
10) 2022/2023 – „Widzialni – niewidzialni”
11) 2023/2024 – „Kiedyś w przyszłości”

W roku 2019 podręcznik oraz zasady wdrażania programu zostały poddane modernizacji przez powołaną w tym celu Podkomisję Izby Architektów Rzeczpospolitej Polskiej (IARP) do spraw Powszechnej Edukacji Architektonicznej, prowadzoną przez arch. Annę Kulińską. Dzięki podpisaniu porozumienia pomiędzy IARP a Stowarzyszeniem Architektów Polskich SARP w realizację programu włączyło się szersze środowisko architektoniczne. Nowe wersje materiałów edukacyjnych zostały opracowane przez:
arch. Pawła Bieńkowskiego, arch. Katarzynę Gucałło, arch. Joannę Jaskułowską, arch. Agnieszkę Kantor- Kołodyńską, arch. Annę Kulińską, arch. Piotra Marczaka, arch. Katarzynę Roszkowską, arch. Ewę Szymańską- Sułkowską.

Obecnie w Irlandii niewiele szkół nadal proponuje nauczanie w ramach Shaping Space. W Polsce program Kształtowanie Przestrzeni ciągle się rozwija.
Na realizację Programu w nowej odsłonie na lata 2019-2021 pozyskany został Grant Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Partnerem Programu od samego początku jest firma Fakro.